رئیس جمهور روسیه و صدر اعظم آلمان در یک کنفرانس خبری مشترک تأیید کردند که توافق هسته‌ای با ایران باید حفظ شود. وی که در مسکو در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان صحبت می‌کرد، گفت: «باید توافق هسته‌ای با ایران حفظ شود و روسیه و آلمان خواستار پابرجا ماندن برجام بوده و کشورهای اروپایی باید از ایران حمایت کنند.» «آنگلا مرکل»  نیز در این کنفرانس خبری گفت: «مطمئناً ایران نباید سلاح اتمی داشته باشد، به همین دلیل است که تمام تلاش خود را می‌کنیم که این توافق را حفظ کنیم. قطعاً این توافقی ایده‌آل نیست، اما این توافق باید حفظ شود.»

محمدجواد ظریف در یک پست اینستاگرامی در مورد اتفاق رخ‌داده برای هواپیمای اوکراینی نوشت: «آهوان گم شدند در شب دشت / آه از آن رفتگان بی‌برگشت. با تمام وجود سر خم می‌کنم در برابر جانکاهی فاجعه، در برابر از دست دادن انسان‌ها و رخ در رخ خانواده‌هایی که هنوز چشم بر آسمان دارند تمام‌قد تعظیم می‌کنم در برابر رویاهایی که بر زمین افتادند، در برابر دیدارهایی که هرگز تازه نشد و در سوگ انتظاری که برای همیشه به درازا خواهد کشید. مهم نیست کجای یک ساختار ایستاده‌ایم، کجای یک اشتباه بدفرجام، در این تراژدی تاریخی باید شرمسار ایران و شرمسار شهروندان بود که مردم بر همه چیز مقدمند.»

به نقل از ایسنا، آژانس امنیت هوانوردی اروپا که در زمینه ایمنی هوانوردی غیرنظامی و مسافربری به وضع و اعمال قوانین و مقررات می‌پردازد، در بیانیه‌ای به تمام شرکت‌های هواپیمایی اروپایی هشدار داده که تا اطلاع ثانوی بر فراز آسمان ایران پرواز نکنند. این آژانس پیشتر نیز در اطلاعیه‌ای به ایرلاین‌ها اعلام کرده بود که در ارتفاع زیر ۲۵ هزار پایی در آسمان این کشور پرواز نکنند. چند روز پیش بود که یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷-۸۰۰ متعلق به ایرلاین اوکراینی در حوالی تهران با ۱۷۶ نفر مسافر و خدمه پروازی سقوط کرد که مشخص شد به اشتباه هدف شلیک پدافند هوایی کشورمان قرار گرفته است.

 

 
درحالی که مردم از «تأخیر در اعلام علت اصلی سقوط هواپیمای اوکراینی» شاکی و خشمگین هستند، برخی نمایندگان مجلس، رویه دیگری درپیش گرفته و می‌گویند «پنهان کاری در کار نبوده است.»
«تأخیر در اعلام خبر علت سقوط هواپیمای اوکراینی به دلیل پنهان‌کاری نبوده است.» چندساعت پس از اینکه ستادکل نیروهای مسلح اعلام کرد سقوط هواپیمای اوکراینی دراثر اشتباه پدافند هوایی ایران بوده و موجی از خشم و اعتراض به خاطر «پنهان‌کاری» مسئولان طی سه روز پس از فاجعه سقوط بوئینگ، کشورمان را فراگرفت، حالا اسداله عباسی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس پس از نشست غیرعلنی روز گذشته مجلس با فرمانده کل سپاه درباره این موضوع می‌گوید: «تأخیر در اعلام خبر علت سقوط هواپیمای اوکراینی به دلیل پنهان‌کاری نبوده است بلکه بلافاصله ستاد کل نیروهای مسلح و سپاه تیمی را جهت تسریع در روشن شدن علت این حادثه تشکیل دادند.»
عباسی اضافه کرده که بعد از این حادثه، ستاد کل نیروهای مسلح و سپاه تیمی را تشکیل دادند تا همه جوانب سقوط هواپیمای اوکراینی را مورد بررسی قرار دهند، زیرا اگر جعبه سیاه را بررسی می‌کردند، روشن شدن موضوع مدت‌ها طول می‌کشید و به همین دلیل متخصصان ستاد کل و سپاه با سرعت مسئله را بررسی کردند و مشخص شد که علت مورد اصابت قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی خطای انسانی بوده و به همین جهت عذرخواهی کردند.
ابوالفضل ابوترابی نماینده نجف‌آباد هم درباره حواشی سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: جمهوری اسلامی در این خصوص پنهان‌کاری نکرد، شاهد بودیم موضوع را اعلام کردند ولی این کار با تأخیر انجام شد این تأخیر هم به لحاظ انجام بررسی‌های لازم بود.
درباره آنچه در نشست روزگذشته مجلس با فرمانده کل سپاه رد و بدل شده، جزئیات چندانی مطرح نشد. لاریجانی، رئیس مجلس گفت که سردار سلامی توضیحاتی را در این نشست ارائه کرده است. به گفته رئیس مجلس، در این جلسه دلایل بروز این اتفاق مطرح شد و سردار سلامی توضیحاتی درباره آمادگی مقابله با اقدامات آمریکا و کیفیت عملی که انجام شد و به سقوط هواپیما منجر شد و اشکالاتی که بود، توضیحاتی دادند.
لاریجانی همچنین از کمیسیون امنیت ملی خواست چگونگی سقوط هواپیما و ابعاد آن و نحوه جلوگیری از بروز این‌گونه حوادث را مورد بررسی قرار دهد.
علیرضا رحیمی عضو فراکسیون امید اما جزئیات بیشتری از سخنان سردار سلامی ارائه داد. رحیمی در گفت‌وگو با ایسنا در توضیح این جلسه غیرعلنی گفت: «انتظار نمایندگان این بود که بیشتر به سؤالات جواب داده شود، اما فرصت طرح سؤالات محدود بود. نمایندگان به قید قرعه در همان فرصت محدود به بیان توضیحاتی پرداختند که در بین آن‌ها اعضای فراکسیون امید نبود چون نام آن‌ها به قید قرعه بیرون نیامده بود. لذا عمده صحبت نمایندگان هم پیرامون تشکر از زحمات سپاه و تأمین امنیت بود و کمتر فضای چالشی برای طرح سؤالات ایجاد شد.»
رحیمی با اشاره به صحبت‌های سردار سلامی گفت: ایشان از مردم عذرخواهی کرد. قالب صحبت‌هایش در محور حساسیت آسمان ایران در زمان حمله موشکی به پایگاه‌های آمریکا در عراق و بعد از آن سقوط هواپیمای اوکراینی بود. حساسیتی که نمایندگان درک می‌کنند ولی باز هم ایشان جزئیات بیشتری از تهدیدهای آمریکا و ترامپ و آمادگی نیروهای مسلح ارائه کرد.»
به گفته این عضو فراکسیون امید؛ سردار سلامی درباره اینکه چرا آن زمان پروازهای مسافربری متوقف نشده گفت که مسئولیت پروازهای مسافربری با سپاه نیست. لذا سپاه مسئولیتی برای توقف پروازهای مسافربری ندارد. این موضوع مهمی بود، اما همچنان ابهامات و سؤالات زیادی در ذهن نمایندگان وجود دارد.
رحیمی همچنین درباره اینکه چرا قبل از بیانیه ستاد کل سازمان هواپیمایی با قاطعیت علت سقوط هواپیما را نقص فنی اعلام می‌کرد، گفت: سردار سلامی توضیح داد که سازمان هواپیمایی کشور دستوری درباره نحوه موضع‌گیری نداده بودند و تمام مواضع اعلام شده از سمت خودشان بوده چون آن‌ها اطلاعی از این اتفاق نداشتند.
حالا قرار است سردار حاجی‌زاده فرمانده هوافضا سپاه هم به بهارستان برود، اما بهارستان‌نشینان همچنان سؤالات بی‌جواب زیادی درباره این فاجعه و تراژدی تلخ تاریخ دارند. محمدرضا منصوری نماینده ساوه و زرندیه در مجلس می‌گوید: کشور در روزهای اخیر در شرایط خاصی قرار داشت و حداقل کاری که باید انجام می‌شد این بود که پروازها لغو می‌شد تا حادثه سقوط هواپیما رخ ندهد.
حسن کامران نماینده مجلس اصفهان هم در نطق میان دستور خود گفت که این‌گونه خطاها پیش می‌آید و از بنیاد شهید خواست که همه جان‌باختگان حادثه هواپیمای اوکراینی را شهید حساب کند.
دو نماینده اما تذکر خود را به عذرخواهی بابت این فاجعه اختصاص دادند. محمدحسین قربانی گفت: به عنوان نماینده از همه مردم به دلیل قصور رخ داده عذرخواهی می‌کنم امیدوارم تدبیری شود تا هماهنگی بین سیستم هوا و فضا و هواپیمایی ایجاد شود. همچنین علی بختیار نماینده گلپایگان هم در تذکر دیگری گفت که به خاطر خطای رخ داده در بروز این سانحه از مردم عذرخواهی می‌کنم.
محمدحسین فرهنگی نماینده تبریز از مسئولان خواست به ابهامات درباره این حادثه پاسخ بدهند. فرهنگی سوالاتی هم مطرح کرد: مگر رئیس‌جمهور، رئیس شورای عالی امنیت ملی و رئیس دولت نیست؟ چرا به دستگاه‌هایی مانند سازمان هواپیمایی کشوری اطلاع داده نشده بود؟ آیا آسیب به باور و اعتماد عمومی آسیب اندکی است آن هم بعد از همگرایی بی‌نظیر و گسترده در جریان تجلیل از سردار سلیمانی عزیز؟ چرا مناطق ممنوعه پروازی با سازمان‌های هواپیمایی و شرکت‌های هوایی و سایر مسئولان ذی‌ربط هماهنگ نمی‌شود؟»
اردشیر نوریان نماینده شهرکرد و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز از نمایندگان و مسئولان خواست که احتمال نفوذ، خرابکاری و هک سیستم در حادثه سقوط هواپیما را نادیده نگیرند.
یکی از مطالبی که مطرح شده ماجرای تغییر مسیر پرواز هواپیما بوده است. سردار سلامی هم به گفته رحیمی در جلسه روز گذشته مجلس عنوان کرده که به سازمان هواپیمایی دستوری درباره نحوه موضع‌گیری داده نشده بود و مواضع خودشان را اعلام کرده‌اند.»
اما برخی روایت‌ها درباره انحراف هواپیما از مسیرش، با بیانیه‌ای که به نوشته «ایرنا» روز گذشته روی سایت سازمان هواپیمایی کشورمان قرار گرفت و بلافاصله حذف شد، وارد مرحله تازه‌ای از چالش اطلاع‌رسانی درباره این تراژدی تلخ می‌شود. سازمان هواپیمایی ابتدا اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح – که صبح شنبه منتشر شده بود – را جایگزین اطلاعیه خود کرد و پس از آن، سایت از دسترس خارج شد.
«ایرنا» نوشت: اکنون در رسانه‌های جریان اصلی و همچنین شبکه‌های اجتماعی، اطلاعیه‌ای از سازمان هواپیمایی کشوری دست به دست می‌شود؛ این در حالی است که پایگاه اطلاع‌رسانی این سازمان از دسترس خارج شده است و سخنگوی سازمان نیز انتشار هر گونه اطلاعیه را تکذیب می‌کند.
در این اطلاعیه آمده بود: «مسئول بررسی سانحه در نخستین فرصت هماهنگی لازم با مراجع ذی‌ربط را انجام داده و تأییدیه عدم انجام هرگونه عملیات نظامی را در مرکز کشور دریافت کرده است و متأسفانه به‌رغم پیگیری‌های متعدد و مکرر سازمان هواپیمایی کشوری، تا زمان صدور اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی در خصوص موضوع اصابت موشک سامانه‌های پدافند به هواپیمای مسافربری کشور اوکراین، به این سازمان صورت نپذیرفته است». رسانه‌ها به نقل از سازمان هواپیمایی کشوری آوردند: «با توجه به اطلاعات رادار تقرب فرودگاه مهرآباد تاکنون هیچ‌گونه انحراف پروازی از سوی هواپیمای سانحه دیده به اثبات نرسیده است، البته این موضوع باید با استفاده از اطلاعات جعبه‌های سیاه هواپیما نیز مورد تأیید قرار گیرد».
اوکراین هم تغییر مسیر هواپیما را با قاطعیت رد کرده است. رئیس و معاون شرکت هوایی اوکراین در یک نشست خبری همچنین اعلام کردند که هیچ اخطاری از سوی فرودگاه تهران درباره غیرعادی بودن اوضاع به آن‌ها داده نشد.
 

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهور روز گذشته به طور رسمی از شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در مجموعه تاریخی- فرهنگی سعدآباد استقبال کرد. در این مراسم پس از نواخته شدن سرود ملی دو کشور، دکتر روحانی و شیخ تمیم از یگان تشریفات سان دیده و سپس هیئت‌های عالی‌رتبه همراه را به یکدیگر معرفی کردند. مذاکرات خصوصی رئیس‌جمهور ایران و امیر قطر بلافاصله پس از مراسم استقبال رسمی آغاز شد و پس از گفت‌وگوی خصوصی سران دو کشور، مذاکرات مشترک هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور به ریاست دکتر روحانی و شیخ تمیم برگزار می‌شود. محمود واعظی رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، فریدون وردی‌نژاد معاون سیاسی دفتر ریاست‌جمهوری، علیرضا عنایتی دستیار وزیر و مدیرکل خلیج‌فارس وزارت امور خارجه در مراسم استقبال از شیخ تمیم بن حمد آل ثانی حضور دارند. امیر قطر درصدر یک هیئت سیاسی با استقبال رضا اردکانیان وزیر نیرو وارد تهران شد.
***
چندی پیش حسن روحانی در تماس تلفنی شیخ تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی که پیرو شهادت سپهبد سلیمانی صورت گرفت، ترور سپهبد شهید قاسم سلیمانی را جنایتی بزرگ از سوی آمریکا خواند و خواهان محکومیت این جنایت از سوی همه کشورهای جهان و به ویژه همسایگان شد. رئیس‌جمهوری با بیان اینکه ترور سپهبد شهید سلیمانی به عنوان میهمان مردم و دولت عراق، اهانتی بزرگ نسبت به حاکمیت عراق و جنایتی بسیار بزرگ علیه ملت ایران بود، گفت: مصوبه مجلس عراق در خصوص لزوم خروج نیروهای آمریکایی از این کشور و حمایت‌های گسترده مردم آن کشور بسیار ارزشمند بود.

 

پس از اعلام رسمی ستادکل نیروهای مسلح کشورمان درباره اشتباه پدافند هوایی در هدف گرفتن هواپیمای اوکراینی و در واقع شلیک به خودی توسط پدافند هوایی که هواپیما را با موشک کروز آمریکایی اشتباه گرفته بودند، تجمعات اعتراض‌آمیزی در تهران و در برخی استان‌های کشور برگزار شد. معترضان علاوه بر گرامی داشتن یاد قربانیان سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی به «پنهان کاری» مسئولان کشورمان در این فاجعه تلخ اعتراض کردند.
در تهران و به ویژه مقابل دانشگاه امیرکبیر و شریف و دانشگاه تهران، شدت اعتراضات بیشتر بود. «یورونیوز» در گزارش خود درباره این اعتراضات نوشت که ماموران امنیتی در مقابل دانشگاه امیرکبیر با تاریک شدن هوا، برای متفرق کردن معترضان گاز اشک‌آور شلیک و از خودروهای آبپاش نیز استفاده کردند.
اما کمی بعد از برگزاری این تجمع؛ خبرگزاری تسنیم اعلام کرد که سفیر بریتانیا در تهران در تجمع اعتراضی مقابل دانشگاه امیرکبیر، برای ساعتی بازداشت و سپس آزاد شده است. وزارت خارجه بریتانیا ساعتی هم پس از انتشار این خبر، این دستگیری را تأیید کرد.
گفته می‌شود سفیر بریتانیا در حال تهیه عکس و گزارش از تجمعات بوده است. با این حال وزارت خارجه بریتانیا پس از تأیید خبر، بیانیه‌ای در محکومیت اقدام ایران منتشر کرد ودر بیانیه خود تاکید کرده است که بازداشت مک‌ایر بدون هیچ دلیل و توضیحی نقض آشکار قوانین بین‌المللی است.
در بیانیه وزارت خارجه بریتانیا همچنین آمده است که حکومت ایران در حال عبور از مسیر مهم است. این نهاد دو مسیر جلوی پای ایران را توضیح داده است: «می‌تواند به حرکت خود به شکل طرد شده با همه پیامدهایی که این روش به دنبال دارد ادامه دهد یا گام‌هایی در کاهش تنش و تعامل در مسیر دیپلماتیک بردارد.»
بریتانیا مدعی است بازداشت مک ایر بدون دلیل صورت گرفته اما «تسنیم» در خبر خود، دلیل بازداشت راب مک ایر را «تحریک، ساماندهی و هدایت برخی اقدامات رادیکال و ساختارشکنانه مقابل دانشگاه امیرکبیر» عنوان کرده است. طبق نوشته این رسانه، سفیر بریتانیا ساعاتی بعد «با وساطت وزارت خارجه آزاد شد.»
خبرگزاری فارس هم به نقل از یک منبع مطلع نوشت: «برخی از حاضران در صحنه می‌گویند که آقای سفیر در حال تهیه عکس و فیلم از اتفاقات و حوادث تجمع و گفت‌وگو با معترضان بوده است.» این رسانه مدعی شد که «مک‌ایر در بدو دستگیری صرفاً به زبان انگلیسی صحبت می‌کرده و از معرفی خود اجتناب کرده است. پس از خروج از محوطه اعتراضات به زبان فارسی خود را معرفی و سمت دیپلماتیک خود را عنوان کرده است.»
فارس می‌گوید که سفیر بریتانیا دلیل حضور خود در میان معترضان را ابراز همدردی با جان‌باختگان حادثه هواپیمایی عنوان کرده است. بازداشت «مک ایر» با واکنش آمریکا هم روبه‌رو شده است. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا از ایران خواسته تا برای بازداشت کوتاه‌مدت وی عذرخواهی کند. روز گذشته در مجلس هم بحث بازداشت سفیر انگلیس داغ بود. دو نماینده مجلس در تذکرات جداگانه خواستار بررسی موضوع حضور این شخص در بین تجمع کنندگان در مقابل دانشگاه امیرکبیر شدند.
حاجی دلیگانی در تذکری گفت: «درخواست ما از هیئت رئیسه این است که از کمیسیون امنیت ملی بخواهد به موضوع حضور بی‌جهت سفیر انگلیس در برخی تجمعات که دخالت آشکار در امور ایران است رسیدگی کند. از سفیر انگلیس می‌خواهیم درباره این حرکاتش پاسخ دهد و ایران را ترک کند قبل از این که ملت ایران آن‌ها را بیرون کند.»
علیرضا سلیمی نماینده محلات هم گفت: «عجیب این است که سفیر انگلیس در آشوب‌های کشور حضور داشته و دست را از پرده بیرون آورده؛ معلوم نیست سفارت انگلیس سفارت‌خانه است یا مرکز آشوب و سازماندهی ضد انقلاب؛ آن‌ها دخالت آشکارشان را به جایی رساندند که سفیر انگلیس در میدان حاضر می‌شود. لازم است وزارت خارجه با این اقدام خلاف قواعد بین‌الملل برخورد لازم را انجام دهد.»
اما نکته دیگر درباره این تجمعات که از قضا رسانه‌های اصولگرا به آن اشاره کردند، این است که جمعی از حاضران در این تجمعات، شعارهایی علیه شهید قاسم سلیمانی سر داده و حتی تصاویر و بنرهای مربوط به این فرمانده شهید را پاره کردند. «مشرق نیوز» در این باره نوشت: «دانشجویان با شعار عزا عزاست شروع کردند و در نهایت با شعارهایی علیه مسئولان کشور این تجمع به فضای اعتراضی تند و رادیکال تبدیل شد. جمعی از حاضران، شعارهای ساختارشکنانه را به سمتی بردند که منجر به تحریک یک عده و پاره کردن بنر حاج قاسم سلیمانی شد.» این تجمعات که در برخی شهرهای دیگر از جمله اصفهان هم برگزار شد، واکنش دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را نیز به دنبال داشت و ترامپ آن قدر ذوق زده شده بود که برای دومین بار به زبان فارسی توئیت کرد! رئیس جمهور آمریکا از مردم ایران به عنوان مردمی «رنج‌کشیده» نام برد و دولتش را حامی و پشتیبان آن‌ها خوانده است.
ترامپ برای نخستین بار سال گذشته در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران پیامی را در توئیتر به زبان فارسی منتشر کرده بود. مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا نیز با اشاره به تجمع در تهران در صفحه توئیترش با بیان این که صدای مردم ایران واضح است، مدعی شد: ما در کنار مردم ایران می‌مانیم که لایق آینده بهتری هستند.

 

ادامه از صفحه یک ...
حسن روحانی به توکیو سفر کرد و بعد از بازگشت از ارائه «پیشنهاد جدید» برای رفع تحریم‌ها سخن گفت. وی همچنین اعلام کرد رایزنی‌ها با ژاپن ادامه دارد. افزون براین، قرار بود ظریف در هفته جاری به نیویورک سفر کند که ظاهراً بعد از ماجرای ترور سردار سلیمانی این سفر لغو یا به وقت دیگری موکول شده است. برخی رسانه‌های منطقه‌ای ادعا کردند که قرار بود با وساطت ژاپن، ظریف با همتای آمریکایی‌اش، در نیویورک دیدار محرمانه داشته باشد که بعد از ترور سردار سلیمانی، این دیدار لغو شد. به موازات این خشم دیپلماتیک، برخی محافل رسانه‌ای محافظه کار در ایران، می‌گویند بعد از ترور سردار سلیمانی دیگر نباید کسی از دیپلماسی یا مذاکره با آمریکا سخن بگوید. با این حال، برخلاف تصور برخی ناظران بین‌المللی که فکر می‌کردند ایران ممکن است با خروج کامل از برجام به ترور سردار سلیمانی واکنش نشان دهد، برجام هنوز زنده است و این به معنای باز بودن راه گفت‌وگو و مذاکره است.
گام پنجم باید چگونه باشد؟
ایران می‌توانست در گام پنجم، در مسیر همکاری‌های داوطلبانه‌ای که با آژانس دارد، خلل ایجاد کرده و از انجام این همکاری‌ها خودداری کند. مثلاً در زمینه پروتکل الحاقی، کشورمان قادر است تا از ادامه همکاری‌هایش دست بکشد، اما این گام طوری طراحی شده که به مرگ برجام منجر نشود. از همین رو، دولت روحانی اعلام کرد که همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه خواهد داشت. طبیعتاً این همکاری شامل فعالیت‌های نظارتی آژانس می‌شود. چنان که معروف است، برجام دو رکن اساسی دارد. رکن نخست شامل اعمال محدودیت بر برخی فعالیت‌های کلیدی مانند درصد غنی‌سازی، نوع سانتریفیوژها و... می‌شود و رکن دوم، به نظارت آژانس بر اجرای این محدودیت‌ها مربوط می‌شود. ایران فعلاً فقط از برخی محدودیت‌های رکن نخست عبور کرده، ولی هیچ تغییری در رکن دوم ایجاد نکرده است. لذا، تماس‌های اروپا و ایران پیرامون برجام ادامه خواهد داشت. هر چند که بعد از ترور سردار سلیمانی، حداقل در کوتاه مدت، احتمال موفقیت این تماس‌ها در رفع تحریم‌ها بسیار بعید است. البته گام‌های ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای خود باید محدود باشد و بیش از پنج یا شش گام نباشد. مگر اینکه تهران بخواهد از این روش، به عنوان یک تاکتیک استفاده کند نه به عنوان عاملی که بخواهد ایران را از برجام بیرون بکشد و عاملی برای وادار کردن اروپایی‌ها به انجام تعهداتشان باشد. به نظر می‌رسد ایران تاکنون در گام‌های قبلی که برای کاهش تعهداتش در برجام برداشته، آنچه را که می‌شد در زمینه فنی انجام دهد را انجام داده است. یعنی میزان غنی‌سازی و افزایش حجم اورانیوم غنی شده را افزایش داده و در حوزه تحقیق و توسعه در زمینه هسته‌ای گام برداشته است. گام بعدی کشورمان در زمینه هسته‌ای می‌تواند افزایش میزان این تعهدات باشد مثلاً میزان غنی‌سازی و افزایش حجم اورانیوم را بیشتر از گام‌های قبلی کند. با این حساب هنوز جا دارد تا در زمینه فنی و از نظر ارتقای کیفی فعالیت‌های خود گام‌های بیشتری بردارد، اما این گام‌ها دیگر جدید نخواهند بود.
از سوی دیگر ممکن است گام پنجم در حوزه سیاسی هم دنبال شود. این حوزه کاملاً با حوزه فنی، مرتبط است و هماهنگی دارد. ایران یک برنامه پانزده ساله توسعه هسته‌ای برای خود دارد که بر اساس منافع کشور تنظیم شده است. اگر محدودیت‌هایی که برجام برای ایران در نظر گرفته بر این مسیر تأثیر منفی بگذارد و سرعت ایران را کم کند یا مانع از حرکت کشور به سوی آن برنامه پانزده ساله شود ایران می‌تواند در تعهداتش تجدید نظر کند.
واکنش اروپایی‌ها به گام پنجم ایران
با برداشتن گام پنجم از سوی ایران، سه کشور اروپایی عضو برجام، که پیش‌تر ایران را به فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف در صورت توقف اجرای تعهدات کلیدی برجام تهدید کرده بودند، در بیانیه مشترکی، از ایران خواستند به پایبندی به تعهدات برجام بازگردد. در بیانیه اروپایی‌ها درباره برجام، عبارت دیگری آمده است که در ظاهر ارتباط چندانی با توافق هسته‌ای ندارد، اما در واقع ارتباط نزدیکی با برجام دارد. اروپایی‌ها ضمن تاکید بر اهمیت تنش‌زدایی در ایران و عراق، از ایران خواستند که از اعمال خشونت خودداری کند. اکنون اروپا در مقابل گام‌های ایران در کاهش تعهدات برجامی خود، سه راه در پیش رو دارد. اول اینکه با بی‌تفاوتی نسبت به مسائل هسته‌ای ایران عمل کند و از خیر عکس‌العمل نشان دادن به کاهش تعهدات ایران بگذرد. دوم اینکه تلاش کند تا ایران و آمریکا را برای گفت‌وگو با یکدیگر ترغیب کرده و ایالات متحده را وادار کند به برجام باز گردد و سوم اینکه در کنار آمریکا قرار بگیرد و توافق هسته‌ای را ترک کند. در شرایط فعلی به نظر می‌رسد که اروپا در حال انجام اقدام دوم است چون برجام به هر حال یک ابتکار اروپایی بوده که این کشورها نمی‌خواهند آن را از دست بدهند و به گذشته برگردند و از سوی دیگر هم نمی‌خواهند در مسیری که ترامپ قدم بر می‌دارد، قدم بردارند و خواهان حفظ استقلال خود در این زمینه هستند. پس راه دوم که کشاندن آمریکا به برجام است را در پیش گرفته‌اند.

روند بررسی احراز صلاحیت نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی به مرحله پایانی خود رسید و صلاحیت برخی از آن‌ها از سوی شورای نگهبان احراز و به صورت قطعی به آن‌ها اعلام شده است و برخی هم در انتظار
دریافت اطلاعاتی درباره احراز صلاحیت خود هستند.
فرآیند احراز صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس طبق اطلاعیه روز شنبه از سوی شورای نگهبان آغاز شده است. «عباسعلی کدخدایی»، سخنگوی این شورا در گفت‌وگو با ایرنا در این باره گفت: اسامی افراد تأیید و ردصلاحیت شده را به فرمانداری‌ها اعلام کردیم و به مرور در حال دریافت شکایت‌ها هستیم. طبق قانون هیئت نظارت استان آمار را به فرمانداری‌ها اعلام می‌کند و فرمانداری‌ها به صورت مکتوب آن را در اختیار داوطلبان قرار می‌دهند.
10 نماینده تهران رد صلاحیت شدند
«قاسم میرزایی نیکو» نماینده مردم دماوند در مجلس شورای اسلامی از رد صلاحیت حدود ۱۰ نماینده کنونی مجلس از استان تهران خبر داد و گفت: «علی مطهری»، «محمود صادقی»، «محمد رضا بادامچی»، «حسین نقوی حسینی»، «غلامرضا حیدری»، «فاطمه سعیدی»، «طیبه سیاوشی»، «معصومه آقاپور»، «زهرا ساعی»، «فاطمه سعیدی»، «طیبه سیاوشی»، «حمیده زرآبادی» و تعدادی دیگر رد صلاحیت شدند. وی در ادامه درباره رد صلاحیت خود نیز گفت: هنوز چیزی به من ابلاغ نشده هر چند شنیده‌هایی مبنی بر ردصلاحیت دریافت کرده‌ام.
پیگیری‌ها حاکی از این است که 12 نماینده فعلی تهران تأیید صلاحیت شدند. سه تن از نمایندگان مجلس «محمود صادقی»، «علیرضا محجوب» و «غلامرضا حیدری» یکی از احتمالات رد صلاحیت خود را تشابه اسمی دانستند.
پیامی نگرفته ام
«علی مطهری» هم در این باره گفت: تاکنون ابلاغی مبنی بر رد صلاحیت به وی نرسیده است. همچنین بسیاری از چهره‌های حزبی هم درباره رد یا تأیید صلاحیت خود ابراز بی‌اطلاعی کردند. «حجت‌الاسلام رحمت‌اله بیگدلی»، «احمد حکیمی‌پور»، «فاطمه راکعی» و «حسین نقاشی» تا لحظه تنظیم گزارش اطلاعی درباره رد یا تأیید صلاحیت خود دریافت نکرده‌اند.
«مجید انصاری» هم درباره تأیید یا رد صلاحیت خود گفت: در این زمینه پیگیری انجام ندادم.
اطلاعات دقیقی ندارم
«اسماعیل گرامی‌مقدم» سخنگوی حزب اعتماد ملی هم گفت: فعلاً حزب نمی‌تواند اطلاع دقیقی درباره رد صلاحیت‌شدگان ارائه داد.
همچنین «سید فرید موسوی» عضو حزب اتحاد ملت ایران اسلامی و نماینده مردم تهران از تأیید صلاحیت خود خبر داد و «علی صوفی» دبیرکل حزب پیشرو اصلاحات، «غلامرضا انصاری» عضو حزب اتحاد ملت ایران اسلامی و «عزت‌اله تقواییان» دبیرکل مجمع دانش‌آموختگان ایران درباره تأیید یا رد صلاحیت خود اظهار بی‌اطلاعی کردند.
گزارش‌ها حاکی است بیشتر اصلاح‌طلبان اردبیل ردصلاحیت شدند و در آذربایجان شرقی و غربی خبرها از ردصلاحیت اصولگرایان حکایت دارد. همچنین به جز «هدایت‌اله خادمی» و «حبیب‌اله کشت‌زر» بقیه نمایندگان استان خوزستان رد صلاحیت شدند و از 18 نماینده استان فارس، 9 تن رد صلاحیت شدند.
بر اساس برخی گزارش‌های تأیید نشده تاکنون در میان چهره‌های شاخص سیاسی «حجت الاسلام مجید انصاری»، «مسعود پزشکیان»، «الهام امین‌زاده»، «مصطفی کواکبیان»، «سهیلا جلودارزاده»، «احمد مازنی»، «پروانه مافی»، «فریده اولاد قباد»، «ابوالفضل سروش»، «علیرضا رحیمی»، «محمدباقر قالیباف»، «الیاس نادران»، «حمیدرضا حاجی‌بابایی»، «مجتبی ذوالنوری»، «علیرضا محجوب» و «الهه راستگو» تأیید صلاحیت شدند.